1<chapter id="using-kstars"> 2<title 3>Een korte rondleiding door &kstars;</title> 4 5<para 6>Dit hoofdstuk loodst u door &kstars;, en maakt u bekend met vele van de belangrijkste eigenschappen. </para> 7 8<screenshot> 9<screeninfo 10>U ziet hier een schermafdruk van het hoofdvenster van &kstars;: </screeninfo> 11<mediaobject> 12 <imageobject> 13 <imagedata fileref="screen1.png" format="PNG"/> 14 </imageobject> 15 <textobject> 16 <phrase 17>Hoofdvenster</phrase> 18 </textobject> 19</mediaobject> 20</screenshot> 21 22<para 23>In de schermafdruk hierboven ziet u een afbeelding die typisch is voor &kstars;. U ziet hier een gedeelte van de hemel rondom Betelgeuze afgebeeld, de helderste ster in het sterrenbeeld Orion. Orion is niet lang geleden opgekomen boven de oostelijke horizon. Sterren worden getoond in hun <link linkend="ai-colorandtemp" 24>realistische kleuren</link 25> en relatieve helderheden. In drie hoeken van de schermafdruk van de hemel ziet u tekstvelden met informatie over de huidige tijd (<quote 26>LT: 17:38:42 23/01/2008</quote 27>), de huidige plaats op aarde (<quote 28>Amsterdam, Noordholland, NL</quote 29>), en het object dat zich nu in het midden van het beeld bevindt (<quote 30>Kijkrichting: Betelgeuze (α Orionis)</quote 31>). Boven de afbeelding van de sterrenhemel zijn twee werkbalken. De hoofdwerkbalk bevat snelkoppelingen voor <link linkend="kstars-menus" 32>menufuncties</link 33>, en een tijdstap-widget waarmee u de snelheid kunt instellen van de simulatieklok. De weergavewerkbalk bevat knoppen waarmee het tonen van verschillende soorten objecten kan worden aan- en uitgezet. Onder in het scherm is een statusbalk waarin de naam wordt getoond van het object waarop u klikt, en de <link linkend="ai-skycoords" 34>hemelcoördinaten</link 35> (Rechte Klimming/declinatie en azimut/hoogte) van de de positie van de muiscursor in de sterrenkaart. </para> 36 37<sect1 id="startwizard"> 38<title 39>De opstartassistent</title> 40<para> 41<indexterm 42><primary 43>Opstartassistent</primary 44></indexterm 45> De eerste keer dat u &kstars; start ziet u een Instellingenassistent, waarmee u eenvoudig uw geografische locatie kunt instellen en enkele extra gegevensbestanden kunt ophalen. U kunt de assistent op elk moment verlaten door op de knop <guilabel 46>OK</guilabel 47> te drukken. </para> 48 49<para 50>In de tweede pagina van de Instellingenassistent kunt u rechts in het venster de geografische locatie kiezen uit een lijst van de 3400+ locaties die het programma kent. Deze lijst kan worden gefilterd met de tekst die u invult in de invoervelden voor <guilabel 51>Filter met stad:</guilabel 52>, <guilabel 53>Filter met provincie</guilabel 54> en <guilabel 55>Filter met land</guilabel 56>. Als de gewenste locatie niet in de lijst voorkomt kunt u voorlopig een stad in de buurt kiezen. Later kunt u uw werkelijke locatie met de hand invullen met het hulpmiddel <link linkend="setgeo" 57>Geografische locatie instellen</link 58>. Na het kiezen van een locatie drukt u op de knop <guilabel 59>Verder</guilabel 60>. </para> 61 62<para 63>In de laatste pagina van de instellingenassistent kunt u extra gegevens ophalen die niet standaard in de distributie van &kstars; zijn opgenomen. Druk maar op de knop <guilabel 64>Extra gegevens ophalen...</guilabel 65> om het hulpmiddel <guilabel 66>Vers-van-de-pers ophalen</guilabel 67> te openen. Wanneer dit allemaal klaar is drukt u op de knop <guilabel 68>OK</guilabel 69> waarna u aan de slag kunt gaan met &kstars;. </para> 70</sect1> 71 72<sect1 id="lookaround"> 73<title 74>Neem eens een kijkje</title> 75<para> 76<indexterm 77><primary 78>Navigatietoetsen</primary> 79<secondary 80>Grondbeginselen</secondary 81></indexterm 82>Nu de tijd en de locatie zijn ingesteld, kunnen we eens een kijkje gaan nemen. U kunt het beeld verplaatsen met behulp van de pijltjestoetsen. De verplaatsingssnelheid wordt verdubbeld als u tegelijkertijd de &Shift;-toets ingedrukt houdt. U kunt het beeld ook verplaatsen door klikken en slepen met de muis. Merk op dat als het beeld wordt verplaatst, niet alle objecten worden getoond. Dit is gedaan om de <acronym 83>CVE</acronym 84> (CPU, de processor) te ontlasten, doordat die nu niet steeds de posities van alle objecten hoeft te herberekenen, waardoor een vloeiender verplaatsing mogelijk wordt (u kunt in het venster <link linkend="config" 85>Configureren - &kstars;</link 86> instellen welke objecten verborgen worden tijdens verplaatsingen). Er zijn diverse manieren om de vergroting (of <firstterm 87>Zoomniveau</firstterm 88>) van het beeld in te stellen:</para> 89 90<orderedlist> 91<listitem> 92 <para 93>Met de toetsen <keycap 94>+</keycap 95> en <keycap 96>-</keycap 97>.</para> 98</listitem> 99<listitem> 100 <para 101>De knoppen <guibutton 102>Inzoomen</guibutton 103> en <guibutton 104>Uitzoomen</guibutton 105> in de werkbalk</para> 106</listitem> 107<listitem> 108 <para 109>Het menu-item <menuchoice 110><guimenu 111>Beeld</guimenu 112> <guimenuitem 113>Inzoomen / Uitzoomen</guimenuitem 114></menuchoice 115> selecteren.</para> 116</listitem> 117<listitem> 118 <para 119>Het menu-item <menuchoice 120><guimenu 121>Beeld</guimenu 122> <guimenuitem 123>Zoomen naar hoekgrootte...</guimenuitem 124></menuchoice 125> kiezen. U kunt zo de grootte van het gezichtsveld opgeven, in graden.</para> 126</listitem> 127<listitem> 128 <para 129>Het <mousebutton 130>muiswiel</mousebutton 131> gebruiken.</para> 132</listitem> 133<listitem> 134 <para 135>Op en neer slepen met de muis met ingedrukte middelste knop.</para> 136</listitem> 137<listitem> 138 <para 139>&Ctrl; ingedrukt houden, terwijl u met de muis sleept. Hiermee kunt u een rechthoekig gebied in de kaart markeren. Als u de muisknop loslaat zal het beeld op de rechthoek inzoomen.</para> 140</listitem> 141</orderedlist> 142 143<para 144>Merk op dat als u inzoomt, zwakkere sterren zichtbaar worden.</para> 145 146<para 147>Zoom uit tot dat u een groene kromme lijn ziet, deze stelt uw lokale <link linkend="ai-horizon" 148>horizon</link 149> voor. Als de standaard instellingen van &kstars; niet zijn veranderd, dan zal het beeld onder de horizon geheel groen zijn, waarmee de voorgrond van de aarde wordt afgebeeld. Er is ook een witte kromme lijn, dit is de <link linkend="ai-cequator" 150>hemelequator</link 151>, en een bruine kromme lijn, die de <link linkend="ai-ecliptic" 152>ecliptica</link 153> voorstelt, de baan die de zon lijkt te volgen tussen de sterren in de loop van het jaar. De zon bevindt zich altijd ergens op de ecliptica, en de planeten altijd dichtbij de ecliptica. </para> 154 155<para 156>U kunt &kstars; instellen de hemelequator en ecliptica in de hemelkaart wel of nietaf te beelden, met behulp van het submenu <menuchoice 157><guimenu 158>Instellingen</guimenu 159><guimenuitem 160>&kstars; configureren</guimenuitem 161></menuchoice 162>. Selecteer het tabblad <guimenu 163>Volgen</guimenu 164> en kies wel of niet voor het tonen van <guilabel 165>Hemelequator en/of </guilabel 166> en <guilabel 167>Ecliptica</guilabel 168>. U kunt ook de kleuren kiezen waarin &kstars; deze krommen toont, in de pagina <guimenu 169>Kleuren</guimenu 170>. </para> 171<screenshot> 172<screeninfo 173>U ziet hier een schermafdruk van het hoofdvenster van &kstars;, met in beeld de horizon, hemelequator en ecliptica: </screeninfo> 174<mediaobject> 175 <imageobject> 176 <imagedata fileref="kstars_horizon.png" format="PNG"/> 177 </imageobject> 178 <textobject> 179 <phrase 180>Venster van &kstars;</phrase> 181 </textobject> 182</mediaobject> 183</screenshot> 184</sect1> 185 186<sect1 id="skyobjects"> 187<title 188>Objecten aan de hemel</title> 189<para> 190<indexterm 191><primary 192>Objecten aan de hemel</primary> 193<secondary 194>Overzicht</secondary 195></indexterm 196>&kstars; toont duizenden objecten aan de hemel: sterren, planeten, kometen, asteroïden, sterrenhopen, nevels en melkwegstelsels. U kunt allerlei dingen doen met de getoonde objecten en er informatie over krijgen. Door er op te klikken kunt u in de statusbalk zien hoe een object heet, en door de muisaanwijzer er even boven te houden wordt in de sterrenkaart de naam ervan gedurende korte tijd getoond. Er op dubbelklikken centreert de sterrenkaart op dit object en start het volgen ervan (zodat het in het midden van de sterrenkaart blijft terwijl de tijd doorloopt). <mousebutton 197>Rechts</mousebutton 198>klikken op een object geeft u een contextmenu met meer opties. </para> 199 200<sect2 id="popupquick"> 201<title 202>Het contextmenu</title> 203<indexterm 204><primary 205>Contextmenu</primary 206><secondary 207>Voorbeeld</secondary 208></indexterm> 209 210<para 211>Hier is een voorbeeld van het contextmenu voor Uranus, die u ziet na er op te <mousebutton 212>rechts</mousebutton 213>klikken: </para> 214 215<screenshot> 216<screeninfo 217>Contextmenu voor Uranus</screeninfo> 218<mediaobject> 219 <imageobject> 220 <imagedata fileref="popup.png" format="PNG"/> 221 </imageobject> 222 <textobject> 223 <phrase 224>Contextmenu voor Uranus</phrase> 225 </textobject> 226</mediaobject> 227</screenshot> 228 229<para 230>Hoe het contextmenu eruit ziet hangt een beetje af van het type object waarop is <mousebutton 231>rechts</mousebutton 232>geklikt, maar de basisstructuur ziet u hieronder. U vindt er <link linkend="popup-menu" 233> nadere informatie over het contextmenu</link 234>. </para> 235 236<para 237>In het bovenste gedeelte vindt u wat informatie (die u niet kunt selecteren): de naam (of namen) van het object ("Uranus"), wat voor soort object het is ("Object in het zonnestelsel"), en het sterrenbeeld waarin het is te vinden ("Pisces"). In de volgende drie regels ziet u de tijden van opkomst, ondergang en(meridiaan)doorgang van het object. Als er "circumpolair" staat bij de opkomst- en ondergangstijden, dan betekent dat, dat het object op deze locatie altijd boven de horizon zal zijn.</para 238><para 239>Noot vertaler: circumpolair kan ook betekenen dat het object altijd onder de horizon is, en dus nooit opkomt of ondergaat. Zo is het Zuiderkruis voor een waarnemer in Nederland circumpolair onder de horizon. Vanuit Nederland is het Zuiderkruis dus niet zichtbaar. </para> 240<para 241>Het middelste gedeelte bevat een aantal mogelijke acties voor het geselecteerde object, zoals <guimenuitem 242>Centreren & volgen</guimenuitem 243>, <guimenuitem 244>Details...</guimenuitem 245>,en <guimenuitem 246>Naam tonen</guimenuitem 247>. Zie <link linkend="popup-menu" 248>beschrijving contextmenu</link 249> voor een complete lijst, en een beschrijving van elke actie. </para> 250<para> 251<indexterm 252><primary 253>Objecten aan de hemel</primary> 254<secondary 255>Internet-koppelingen</secondary> 256<seealso 257>Contextmenu</seealso 258></indexterm 259>Onderaan vindt u koppelingen naar afbeeldingen en/of pagina's op het internet met informatie over het geselecteerde object. Als u zelf nog een &URL; kent met informatie of een afbeelding van het object, kunt u zelf een koppeling toevoegen aan het contextmenu van het object, met behulp van <guimenuitem 260>Details</guimenuitem 261> in het contextmenu, waarna de dialoog <guilabel 262>Details van object</guilabel 263>. verschijnt. In het tabblad <guilabel 264>Koppelingen</guilabel 265> selecteert u de knop <guimenuitem 266>Koppeling toevoegen...</guimenuitem 267>. </para> 268</sect2> 269 270<sect2 id="findobjects"> 271<title 272>Objecten zoeken</title> 273<indexterm 274><primary 275>Hulpmiddel Object zoeken</primary 276></indexterm> 277<indexterm 278><primary 279>Objecten aan de hemel</primary> 280<secondary 281>Zoeken op naam</secondary 282></indexterm> 283<para 284>U kunt objecten met een naam zoeken in het venster <guilabel 285>Object zoeken</guilabel 286> dat u kunt openen door op het pictogram <guiicon 287>Object zoeken</guiicon 288> te klikken in de werkbalk, door menu-item <menuchoice 289><guimenu 290>Kijkrichting</guimenu 291> <guimenuitem 292>Object zoeken...</guimenuitem 293></menuchoice 294> te kiezen of door op de toetsen <keycombo action="simul" 295>&Ctrl;<keycap 296>F</keycap 297></keycombo 298> te drukken. Het venster <guilabel 299>Object zoeken</guilabel 300> ziet u hieronder: <screenshot> 301<screeninfo 302>Venster object zoeken met online zoeken</screeninfo> 303<mediaobject> 304 <imageobject> 305 <imagedata fileref="find2.png" format="PNG"/> 306 </imageobject> 307 <textobject> 308 <phrase 309>Venster object zoeken met online zoeken</phrase> 310 </textobject> 311</mediaobject> 312</screenshot> 313</para> 314 315<para 316>Het venster bevat een lijst van (bijna, zie <xref linkend="catalogs"/>) alle objecten in &kstars; die een naam hebben. Veel van deze objecten hebben alleen een catalogusnummer (bijvoorbeeld NGC 3077), maar er zijn objecten die ook een gewone naam hebben (bijvoorbeeld de Draaikolknevel). U kunt in deze lijst naar naam en naar objecttype filteren. Om op de naam te filteren voert u de eerste letters in van de naam in het invulvak boven de lijst, waarna in de lijst alleen nog namen voorkomen die met die letters beginnen. Om naar het type te filteren, kiest u het type in het combinatieveld onderin het venster. </para> 317<para 318>In &kstars; is een andere methode aanwezig voor het oplossen van objecten die ontbreekt in al de voorgedefinieerde catalogi, met behulp van het internet. Dus, als u een voor &kstars; onbekend object zoekt, kunt u hiervoor diverse professionele gegevensbanken raadplegen, zoals: SIMBAD, NED of ViZieR. U kunt dit doen door de naam van het object in te voeren en op de knop <guibutton 319>Zoek op internet naar <replaceable 320>naam object</replaceable 321></guibutton 322> te drukken. Na het vinden van het object kunt u dit precies zo gebruiken als elk ander reeds in &kstars; aanwezig object (&ie; het toevoegen aan de waarneemlijst). Indien het object niet werd gevonden in de online gegevensbanken, ziet u een waarschuwingsdialoog. Indien u met deze methode een object vindt, wordt het in de gegevensbank van &kstars; opgeslagen, zodat het na het afsluiten en weer starten van &kstars; nog steeds beschikbaar is. </para> 323 324<para 325>U kunt dit aan of uitzetten met behulp van het keuzevakje <guibutton 326>Oplossen van voor &kstars; onbekende namen met behulp van internet</guibutton 327>, in de pagina <guibutton 328>Catalogi</guibutton 329>, in de dialoog <guilabel 330>Configureren - &kstars;</guilabel 331> (selecteer het menu-item <menuchoice 332><guimenu 333>Instellingen</guimenu 334><guimenuitem 335>Configureren - &kstars;</guimenuitem 336></menuchoice 337>. Indien dit keuzevakje wordt gekozen en een voor &kstars; onbekende naam wordt ingevoerd in de <guilabel 338>Zoekdialoog</guilabel 339>, maakt &kstars; contact met online diensten voor de gegevens van het gewenste object en voegt die direct toe aan de gegevensbank van &kstars;. De op deze manier verkregen objecten worden opgeslagen in een nepcatalogus, met de naam <quote 340>_Internet_Resolved</quote 341> (“via internet verkregen”). Op deze manier kunt u het gebruiken van deze objecten aan en uitzetten door deze nepcatalogus te kiezen in de lijst van catalogi. Merk op dat u deze nepcatalogus niet kunt wissen, zoals dat met de andere eigen catalogi wel kan. Indien niet gekozen, is het venster van <guilabel 342>Object zoeken</guilabel 343> geheel onveranderd, op een kleinigheid na: de knop voor het online zoeken is niet meer zichtbaar. </para> 344<screenshot> 345<screeninfo 346>Venster object zoeken</screeninfo> 347<mediaobject> 348 <imageobject> 349 <imagedata fileref="find.png" format="PNG"/> 350 </imageobject> 351 <textobject> 352 <phrase 353>Venster object zoeken</phrase> 354 </textobject> 355</mediaobject> 356</screenshot> 357<para 358>Om op een object te centreren kiest u het gewenste object in de lijst, en drukt u op de knop <guibutton 359>OK</guibutton 360>. Merk op dat indien het object onder de horizon is, het programma waarschuwt dat u mogelijk niets ziet behalve de voorgrond (u kunt de voorgrond doorzichtig maken in de instellingenpagina <guiicon 361>Hulplijnen</guiicon 362>, of door op de knop <guiicon 363>Voorgrond</guiicon 364> te drukken in de Weergavewerkbalk). </para> 365</sect2> 366 367<sect2 id="centertrack"> 368<title 369>Centreren en volgen</title> 370<indexterm 371><primary 372>Objecten aan de hemel</primary> 373<secondary 374>Volgen</secondary 375></indexterm> 376<para 377>&kstars; zal automatisch beginnen met volgen zodra er op een object is gecentreerd, hetzij in het venster <guilabel 378>Object zoeken</guilabel 379>, hetzij door op het object te dubbelklikken, hetzij door <guimenuitem 380>Centreren & volgen</guimenuitem 381> te kiezen in het contextmenu, dat u ziet na <mousebutton 382>rechts</mousebutton 383>klikken op het object. U kunt het volgen stoppen door het beeld te verplaatsen, op de knop <guiicon 384>Volgen stoppen</guiicon 385> in de hoofdwerkbalk te klikken, of door menu-item <menuchoice 386><guimenu 387>Kijkrichting</guimenu 388><guimenuitem 389>Volgen stoppen</guimenuitem 390></menuchoice 391> te kiezen . </para> 392 393<note> 394<para> 395<indexterm 396><primary 397>Baansporen</primary> 398<secondary 399>Gekoppeld aan het gecentreerde object</secondary> 400</indexterm 401>Wanneer een lichaam in het zonnestelsel wordt gevolgd zal &kstars; er automatisch een <quote 402>baanspoor</quote 403> bij tekenen waardoor de baan van het lichaam langs de hemel zichtbaar wordt. U zult waarschijnlijk de tijdstap van de klok op een wat grotere waarde moeten zetten (zoals <quote 404>1 dag</quote 405>) om het spoor te kunnen zien. </para> 406</note> 407</sect2> 408 409<sect2 id="objectactions"> 410<title 411>Acties met toetsenbord</title> 412<indexterm 413><primary 414>Objecten aan de hemel</primary> 415<secondary 416>Acties met toetsenbord</secondary 417></indexterm> 418<para 419>Als u op een object klikt in de kaart wordt het het <firstterm 420>geselecteerde object</firstterm 421>, en ziet u de naam ervan in de statusbalk. Er zijn een aantal snelle toetsopdrachten beschikbaar voor acties op het geselecteerde object: <variablelist> 422<varlistentry> 423<term 424><keycap 425>C</keycap 426></term> 427<listitem> 428<para 429>Centreren op het geselecteerde object en het volgen.</para> 430</listitem> 431</varlistentry> 432 433<varlistentry> 434<term 435><keycap 436>D</keycap 437></term> 438<listitem> 439<para 440>Toon het venster <link linkend="tool-details" 441>Objectdetails</link 442> van het geselecteerde object.</para> 443</listitem> 444</varlistentry> 445 446<varlistentry> 447<term 448><keycap 449>L</keycap 450></term> 451<listitem> 452<para 453>Naam van het geselecteerde object wel/niet tonen.</para> 454</listitem> 455</varlistentry> 456 457<varlistentry> 458<term 459><keycap 460>O</keycap 461></term> 462<listitem> 463<para 464>Het geselecteerde object aan de <link linkend="tool-obsplanner" 465>Waarneemlijst</link 466> toevoegen.</para> 467</listitem> 468</varlistentry> 469 470<varlistentry> 471<term 472><keycap 473>T</keycap 474></term> 475<listitem> 476<para 477>Het baanspoor van een object (alleen in het zonnestelsel) wel/niet tonen. </para> 478</listitem> 479</varlistentry> 480 481</variablelist> 482</para> 483 484<note> 485<para 486>Door tegelijkertijd de &Shift;-toets ingedrukt te houden, worden al deze acties niet op het geselecteerde object, maar op het gecentreerde object (dus dat in de kijkrichting) uitgevoerd. </para> 487</note> 488</sect2 489> <!--object actions--> 490</sect1 491> <!--objects in the sky--> 492 493<sect1 id="endtour"> 494<title 495>Einde van de rondleiding</title> 496<para 497>Dit is het einde van de rondleiding door &kstars;, hoewel we alleen maar hebben gesnuffeld aan de vele mogelijkheden. In &kstars; zijn vele nuttige <link linkend="tools" 498>hulpmiddelen voor de astronomie</link 499>, u kunt er direct <link linkend="indi" 500>uw telescoop mee besturen</link 501>, en het geeft u een groot aantal opties voor het <link linkend="config" 502>configureren en aanpassen</link 503>. Bovendien bevat dit handboek het <link linkend="astroinfo" 504>AstroInfo Project</link 505>, een aantal korte, aan elkaar gekoppelde artikeltjes waarin enkele Astronomische en Astrofysische begrippen achter &kstars; worden uitgelegd. </para> 506</sect1> 507 508</chapter> 509